جهان شهرِ بی زبان

پیش از همه گیری کرونا دوستی تماس گرفت و جوانی فرانسوی را معرفی کرد که روز بعد به مشهد می‌رسید. در هتل به دیدار میشل رفتم و گپ و گفتمان با انگلیسی شکسته بسته شروع شد. در خانواده‌ای مسیحی به دنیا آمده بود و به صورت اتفاقی با دین اسلام و تشییع آشنا شده و برخلاف مخالفت خانواده اش به اسلام گرویده بود.

به ایران آمده بود تا در کنار زیارت امام هشتم بتواند پاسخ پرسش‌های بسیارش را بگیرد. به حرم امام رضا (ع) رفتیم. بعد از زیارت که حال و هوایش دیدنی بود، از من پرسید: آیا کتابی هست که معارف اهل بیت در قرآن را به زبان فرانسوی بیان کرده باشد؟ برای پاسخ دقیق، به رواق مخصوص زائران غیرایرانی حرم مطهر رفتیم. میشل با کارشناسان آنجا صحبت کرد و کتابی با موضوعی دیگر هم گرفت، اما آن را که می‌خواست نیافت.

با او به کتاب فروشی‌های پاساژ الغدیر رفتیم که کتب غیرفارسی را عرضه می‌کنند. آنجا هم تعداد بسیار کمی کتاب برای او داشتند و آن کتاب خاص هم نبود. در جریان این رفت وآمد‌ها با او از جایگاه حضرت رضا (ع) در معارف شیعه صحبت شد و هم چنین از مشهد و تاریخ و هویتش و البته مناطق زیارتی و دیدنی آن، و باز هم نبود یک کتاب یا جزوه به زبان خودش تا در این زمینه بیشتر بداند. او را به دوست دیگری در قم معرفی کردم تا شاید بتواند پرسش خود را با پرسش از علما در انجا بیابد.

چرایی اینکه با وجود حضور سالانه تعداد چشمگیری زائر غیرایرانی از عرب زبان و آذری تا هندی و پاکستانی در مشهد، کمتر به این فکر شده است که نیاز‌های فکری و محتوای این زائران با کار‌های های متنوع پاسخ داده شود.

با وجود تولید و چاپ تعدادی کتاب به برخی زبان‌ها این کمبود در حوزه کتاب ملموس است. البته درباره معرفی شهر هم این کم کاری به چشم می‌خورد تا آنجا که جز معدود معرفی‌هایی در پایگاه‌های اینترنتی و یک یا دو جلد کتاب به انگلیسی و عربی، تولید درخور توجهی به زبان‌های آذری، اردو، اسپانیولی، لاتین و فرانسوی و البته عربی درباره مشهد کار نشده است.

نمی‌توان داعیه جها ن شهری داشت و تولیدات متنوع متناسب با این ادعا را در ابعاد مختلف از کتاب، فیلم سینمایی، فیلم مستند و رسانه‌های به زبان‌های مختلف برای تأمین نیاز فکری مخاطب جهانی نداشت.

اگر مفهوم جهان شهر را برای مشهد بپذیریم، باید ملزومات مختلف آن را هم ایجاد و تأمین کنیم. مهم‌ترین آن‌ها نیز ارتباط با زائران پرشمار غیر ایرانی که به این شهر می‌آیند و تداوم این ارتباط با بازگشت آنان به شهر‌ها و کشور‌های خود است. این ممکن نیست جز با درک عمیق بین همه دستگاه‌های متولی و عموم مردم شهر.

شناخت مخاطب و نیاز‌های فرهنگی و اجتماعی آن هم باید از سوی دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی پرشمار شهر کار شود و نتایج آن در اختیار دستگاه‌های اجرایی قرار گیرد و به مجموعه‌ای از کار‌ها اعم از کتاب‌های مختلف تا محصولات صوتی و تصویری تبدیل شود که پاسخ گوی نیاز‌های آن مخاطب باشد.

هرچند در این میان گنجینه‌هایی از کتاب‌های فارسی که در زمینه اسلام، معارف اهل بیت و به ویژه معارف رضوی کار شده اند، از داستان بلند و کوتاه تا کتب اخلاق و کلام، فقه و فلسفه کمک بزرگی به متولیان خواهند بود.